
A TORRE DO CASTRO. APROXIMACIÓNS HISTÓRICAS...
A TORRE DO CASTRO NOS ESTUDOS DE YOLANDA BARRIOCANAL.

A investigadora Yolanda Barriocanal no seu estudo sobre o camiño real de Castela a Santiago por Ourense, refirese a torre do Castro (Sandiás).
Fonte:
Yolanda Barriocanal; O camiño real de Castela a Santiago por Ourense, base do camiño de peregrinación, Deputación Provincial, 2011, páxinas 249-251

A DESTRUCCIÓN DE PARTE DO CASTELO DE SANDIÁS NA OBRA DE VICENTE RISCO

(...) "Fue también la Limia teatro de la revolución de los Irmandiños y de las hazañas del famoso y terrible Pedro Madruga, conde de Camiña, que destruyó parte del castillo de Sandiás " (...).
Fonte primaria:
Risco, V. (1930) "Provincia de Orense" en Geografía General del Reino de Galicia. Barcelona. Casa Editorial Alberto Martín.
Fonte secundaria:
Manuel Caamaño Suárez: A Alta Limia: O patrimonio das construccións rurais tradicionais, en Rodríguez González, X., ed.: Patrimonio cultural da alta limia. Discurso histórico e ordenacion do territorio; Fundación Barrié, 2013., páxina 257
UNHA POSIBLE PEDRA ORIXINAL DA TORRE DO CASTRO, EMBLEMA HERÁLDICO NA CASA GRANDE DE SANTA ANA.

" (...) Trátase dunha edificación resultado da conxunción de diferentes construcións e ampliacións ó longo do tempo. Está ligada á liñaxe dos Santana tal e como figura na lumieira da entrada principal, onde reza a seguinte inscrición: "AÑO DE MIL 790 / ESTA OBRA LA IZO EL SR DN TOMAS SANTANA I ARZE". Sobre este lintel disponse un emblema heráldico nun tímpano de medio punto con un castelo acompañado de dúas aguias ós lados. Esta peza, claramente reaproveitada, pode provir da cercana torre de O Castro. Enmárcase mediante volutas toda a composición. Esta porta dá acceso a un patio interior que ordena a edificación, con un corredor ó que se accede por unha escada pétrea con pasamáns iniciado con unha moldura en orelleira. En torno a este patio desnvólvense as diferentes construcións, todas realizadas en perpiaño con diferente tratamento. O edificio estaría encintado, enmarcando os vanos con baquetón de ángulos acodados. Cara ó norte conta con unha cornixa pétrea e un dous balcóns voados, mentres que na fachada sur, debeu ser sustituida unha solaina por unha galería metálica. Debido a que a propiedade do casa está fraccionada, iexisten diferentes diferentes tratamentos nos paramentos e volumes da construción. ".
Fonte:
https://www.altalimia.org/
https://patrimoniogalego.net/index.php/101222/2018/11/casa-grande-de-santa-ana/?fbclid=IwAR22lFpyqBKPQe6-CxXQWypdXkyHILl0f7wJe4KjRR2m4OsiijEhDZWzsP8
A FORTALEZA DE SANDIÁS NO MAPA DAS INMEDIACIÓNS DE CHAVES E MONTERREY

Mapa de las inmediaciones de Chaves y Monterrey
Año de 1762
Biblioteca Nacional de España
O SEÑORIO DO MARQUÉS DE MALPICA E A TORRE DE SANDIÁS NA CARTOGRAFÍA HISTÓRICA DE TOMÁS LÓPEZ

Toma como epicentro a freguesía de San Salvador de Damil, anexa á de Santa Mariña de Xinzo, que ocupa o centro do mapa, comunicándose por camiños en disposición
radial cos pobos da comarca.
" (...) Especial interese ten a localización dos castelos da Limia co seu señorío, como parte substancial do dominio do territorio: ademais do castelo de Allariz, epicentro do seu sistema defensivo, sitúanse ao Norte, o do conde de Lemos (castelo da Portela ou da Pena) e o do conde de Malpica (castelo e torre de Sandiás); ao poñente, o do marqués de Celme (torre de Celme) e o do bispo de Ourense (torre de Porqueira), sen figurar a torre de Ribeira da que, xa entón, non quedarían vestixios (...)
Fonte: (PDF) As vías de comunicación e as pontes da Limia. Documentación e cartografía histórica.. Available from: https://www.researchgate.net/.../322500168_As_vias_de_comunic... [accessed Sep 01 2018].
O CASTELO DE SANDIÁS NA CARTOGRAFÍA HISTÓRICA DE DOMINGO FONTÁN (1845)


AS TORRE DO VAL DO LIMIA NAS VIII XORNADAS DE HISTORIA DE GALICIA. 1995

Fonte:
Mercedes Barroso, María Antonia Calvo, Ana garcía e Eva Tobal; " As Torres do Val da Limia" en VIII XORNADAS DE HISTORIA DE GALICIA. Aspectos históricos de Ourense, páxinas 49-65
No estudo faise referencia a descripción da torre do Castro, a súa cronoloxíia e historia. En anexo, publícanse debuxos sobre a torre e o castro da autoria de X. Manuel Rodríguez Pereira e Victor Lorenso Pérez (22.6.92 En prensa).
LA DEMOLICIÓN DE LA FORTALEZA DE SANDIÁS EN EL BOLETIN DE LA COMISIÓN PROVINCIAL DE MONUMENTOS HISTÓRICOS Y ARTÍSTICOS DE OURENSE.

Boletín de la Comisión Provincial de Monumentos Históricos y Artísticos de Orense: Boletín de la Comisión Provincial de Monumentos Históricos y Artísticos de Orense - Tomo IV (V) Num. 81 (Noviembre-Diciembre 1911). Página 91.
El autor del artículo: Manuel Martínez Sueiro.
Se puede consultar en el siguiente enlace:
https://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=1157888&interno=S®istrardownload=0&posicion=15&presentacion=pagina

FRANCISCO ÁLVAREZ, ARCEDIANO DE CASTELA, VICARIO GENERAL Y TENEDOR DE LA FORTALEZA-CASTILLO DE SANDIANES (1441). D. GUTIERRE GÓMEZ, DUEÑO DE LA FORTALEZA DE SANDIANES (1442)

Boletín de la Comisión Provincial de Monumentos Históricos y Artísticos de Orense: Boletín de la Comisión Provincial de Monumentos Históricos y Artísticos de Orense - Tomo VI Num. 145 (Julio-Agosto 1922)
Enlace:
https://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=1157916&interno=S&presentacion=pagina&posicion=10
FORTIFICACIÓNS, PAISAXE E PODER NA GALICIA ALTOMEDIEVAL. REVISIÓN CRÍTICA E NOVAS APORTACIÓNS.

José Carlos Sánchez Pardo; "Fortificacións, paisaxe e poder na Galicia Altomedieval. Revisión crítica e novas aportacións en Simposio Internacional Arqueoloxía Medieval. Á mantenta do proxecto Sancti Salvatoris (4-5 Maio 2018. Facultade Historia Ourense).
CONTEXTO HISTÓRICO DA COMARCA DA LIMIA

- E. de Uña Álvarez: A Alta Limia: Marco xeográfico en Rodríguez González, X., ed.: Patrimonio cultural da alta limia. Discurso histórico e ordenacion do territorio; Fundación Barrié, 2013.
- C. Llana Rodríguez / M. García Valdeiras: Prehistoria da Alta Limia en Rodríguez González, X., ed.: Patrimonio cultural da alta limia. Discurso histórico e ordenacion do territorio; Fundación Barrié, 2013.
- X. Rodríguez González / M. X. Rodríguez: O mundo castrexo e a romanización na Alta Limia: estado actual e perspectivas en Rodríguez González, X., ed.: Patrimonio cultural da alta limia. Discurso histórico e ordenacion do territorio; Fundación Barrié, 2013.
- M. Durany Castrillo: Organización política e territorial da Limia (séculos X a XII) en Rodríguez González, X., ed.: Patrimonio cultural da alta limia. Discurso histórico e ordenacion do territorio; Fundación Barrié, 2013.
CONTEXTO HISTÓRICO: TORRES E FORTALEZAS DA LIMIA. O CASTELO DE SANDIÁS.

-J. A. Vila Álvarez: As torres e fortalezas da comarca da Limia durante a idade media (séculos XII a XV) en Rodríguez González, X., ed.: Patrimonio cultural da alta limia. Discurso histórico e ordenacion do territorio; Fundación Barrié, 2013.
- O territorio e as fortalezas da Alta Limia (ss. XII-XIII). Páxinas 115-119.
- Goberno e administración das fortalezas durante os séculos XII-XIII (páxinas 109-112).
- As Torres da Alta Limia durante a Baixa Idade Media (s. XIV-XV. As tenencias das fortalezas coa Dinastía Trastámara (páxinas, 112-114.
- As Torres da Alta Limia durante as Revoltas Irmandiñas. (páxinas 114-115).
- As Torrre da Alta Limia despois da revolta irmandiña (páxinas, 115-116)
- Conclusións. (páxinas 116-117).
- Bibliografía (páxinas, 117-118)
AS TORRES DA ALTA LIMIA DURANTE A IDADE MEDIA (S. XII-XV)

Hidacio da Limia e o seu tempo na Gallaecia sueva : a Limia na época medieval : actas dos Cursos de Extensión Universitaria da Universidade de Vigo celebrados na Casa da Cultura de Xinzo de Limia en xullo de 2007 e 2008
- Autores: M. Yolanda Barriocanal López; Fermín Pérez Losada (coord.)
- Editores: Concello de Xinzo de Limia
- Ano de publicación: 2014
- País: España
- Idioma: gallego
- ISBN: 978-84-921946-9-8
Nas páxinas 259-289, Jorge Abraham Vila Álvarez escribe unha aportación que leva por título "As torres da Alta Limia durante a Idade Media (S. XII-XV).
O PRELADO OURENSÁ CONVERTIDO EN VASALO DO CONDE DE BENAVENTE. O CASO DA TORRE DE SANDIÁS ENTRE OUTROS.

" (...) A cesión da fortaleza reforzaba a tupida rede de castelos e prazas fortes menores que
controlaba a casa de Benavente en terras da actual provincia de Ourense, entre as que se
incluían as fortificacións de Allariz, Milmanda, Sande, Viana do Bolo, Sandiás, Santa Cruz,
Quintela e Arcos1a, e proporcionaba, ademais, un poderío militar excepcional que se
complementaba cun servicio de armas polo que o prelado ourensá estaba comprometido a
proporcionar ó Conde, anualmente, veinte de cava/lo (xinetes), dies ombres d'armas
encubertados (con armaduras) e dies a la ginetas, así como a dar todo favor e ayuda con
sus gentes para lo que el dicho señor conde ordenare e mandare (...)".
Fonte:
Jorge Abraham Vila Álvarez, "Encomenda da igrexa e cidade de Ourense ó conde de Benavente (1473)" en Minius, Nº 11, 2003, págs. 119-126
CONTEXTO HISTÓRICO TORRE DO CASTRO



-C. Rodríguez Cao, "Desde os castelos" en Xosé Luis Martinez Carneiro; Antela. A memoria asolagada, Xerais, 1994.
O CASTELO DE SANDIÁS

Artigo de Xosé Taboada Chivite escrito na Rexión o 05/04/1970. Traducido o galego do orixinal en castelán.
A TORRE DO CASTRO ENTRE AS CEN TORRES DA LIMIA
540 ANOS DO DERRUMBAMENTO DA TORRE DE SANDIÁS DURANTE A REVOLTA IRMANDIÑA (Primavera do 1467)


O DERRUMBAMENTO DA TORRE DO CASTRO NA REVOLTA IRMANDIÑA DE 1467
AS PAISAXES DA FRONTEIRA GALAICO-PORTUGUESA
AS TORRES DO VAL DA LIMIA
TORRES SEÑORIALES DA LIMIA ALTA. ESTUDO ARQUITECTÓNICO-HISTÓRICO
REYES, NOBRES E FRONTEIRA. O ESPAZO GALAICO-PORTUGUÉS (SÉCULOS XII-XIII)
A TORRE DO CASTRO NO CATASTRO DE ENSENADA DA PARROQUIA DE SANDIÁS

Artigo sobre o Catastro de Ensenada na parroquia de Santo Estevo de Sandiás en 1752 publicado no Nº 11 da revista LETHES (Cadernos Culturais do Limia - Inverno 2012). Autor: Xavier Feixoo.
A TORRE DE SANDIÁS NO ESCUDO DO CONCELLO. BOLETIN DA REAL ACADEMIA DA HISTORIA (1992)
A TORRE DE SANDIÁS EN "ARMAS I TRIUNFOS: HECHOS HERÓICOS DE LOS HIJOS DE GALICIA".
"(...) SANDIAÑES PAR DE ALLARIS (...)" EN DESCRIPCION DEL REYNO DE GALICIA, Y DE LAS CASAS NOTABLES DEL...POR LICENCIADO MOLINA, NATURAL DE MÁLAGA. FOL.43

O Licenciado Molina, na obra citada inclúe os castelos de Sandias e Celme entre os arrasados polos irmandiños.
LA NOBLEZA GALLEGA DE LOS SIGLOS XIV-XV A TRAVÉS DE SUS CONFLICTOS. TESIS DOCTORAL. 2015
(Aparecen múltiples referencias a Sandianes y la torre).
DERROCAMENTO DO CASTELO DE SANDIÁS SEGÚN CID RUMBAO

. O autor do derrocamento da Torre de Sandiás foi o alcaide da Santa Irmandade, Alonso de Paredes.
. O tenente castellum nese momento era Gutierre González.
Cid Rumbao, páxinas 117-118.
A TORRE NA CARTA XEOMÉTRICA DE DOMINGO FONTÁN

Posicionamento das catro torres na carta xeométrica de Galicia de Domingo Fontán (1845)